Nguồn gốc và ý nghĩa tháng cô hồn - Các hoạt động trong tháng cô hồn ở một số nước trên thế giới

Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về tháng Cô Hồn, nguồn gốc của nó, ý nghĩa tâm linh và các tập tục liên quan.

1. Nguồn gốc và ý nghĩa tháng Cô Hồn

Tháng Cô Hồn hay còn gọi là tháng 7 âm lịch, là một thời điểm quan trọng trong đời sống tâm linh của người Việt. Theo quan niệm truyền thống, đây là khoảng thời gian mà các vong hồn, ma quỷ từ cõi âm được phép trở về dương gian. Trong suốt tháng này, người dân thường phải đặc biệt cẩn trọng và thực hiện các nghi lễ cúng bái để tránh gặp phải vận xui và bảo vệ gia đình khỏi những điều không may.

Tháng Cô Hồn hay còn gọi là tháng 7 âm lịch, là một thời điểm quan trọng trong đời sống tâm linh của người Việt.

1.1. Nguồn gốc của tháng Cô Hồn

• Theo tín ngưỡng đạo giáo

Theo nhiều nghiên cứu, khái niệm tháng Cô Hồn có nguồn gốc từ Đạo giáo. Theo tín ngưỡng này, từ ngày 2 tháng 7 âm lịch, Diêm Vương mở cửa Quỷ Môn Quan để các quỷ đói có thể trở về dương gian. Các vong hồn này được phép lang thang trên trần gian và có thể gây quấy rối cho con người. Cửa Quỷ Môn Quan sẽ đóng lại vào nửa đêm 14 tháng 7 âm lịch, khi đó các quỷ đói phải trở về cõi âm. Ở Trung Quốc, trong khoảng thời gian này, người dân thường cúng cháo, gạo và các lễ vật khác để xoa dịu các vong linh và cầu mong bình an. Những nghi lễ này nhằm ngăn chặn các quỷ đói quấy phá và đảm bảo sự an lành cho gia đình.

• Theo tín ngưỡng Việt Nam

Tại Việt Nam, tục cúng Cô Hồn có nguồn gốc từ niềm tin về sự tồn tại của phần hồn sau khi chết. Theo quan niệm dân gian, sau khi qua đời, phần hồn của con người có thể được đầu thai sang kiếp mới hoặc còn vất vưởng bơ vơ. Một số hồn linh có thể bị đày xuống địa ngục và trở thành quỷ đói. Khi được thả ra, chúng có thể lang thang và gây rắc rối cho dương gian.

Tác giả Bùi Xuân Mỹ trong cuốn "Tục thờ cúng của người Việt" cho biết: "Theo tín ngưỡng truyền thống, vào ngày Rằm tháng 7, các tội nhân ở cõi âm được tha tội một ngày. Do đó, các gia đình ở dương gian tổ chức cỗ bàn cúng gia tiên, đốt vàng mã và cầu cúng tụng kinh để giúp họ được siêu thoát."

Theo cuốn "Phong tục thờ cúng của người Việt" do NXB Văn hóa Thông tin phát hành: "Tết Trung Nguyên là lễ tổ chức vào ngày rằm tháng bảy, dân gian còn gọi là ngày Xá tội vong nhân. Nhiều người bày lễ cúng chúng sinh ngoài sân, trước thềm nhà, rìa đường phố, cúng Cô Hồn, ma đói bằng các lễ vật đơn giản như bánh đa, bánh bỏng, ngô bắp, khoai lang, trứng luộc."

• Theo văn hóa tôn giáo khác

Ngoài Đạo giáo và tín ngưỡng dân gian Trung Quốc, nhiều nền văn hóa khác như Ấn Độ, Campuchia và Nhật Bản cũng có những niềm tin tương tự về tháng 7 âm lịch. Một số truyền thuyết kể rằng vua Yama, người cai trị địa ngục, mở cổng địa ngục cho một số hồn ma được hưởng lễ cúng tế trên trần thế.

Tháng Cô Hồn là sự kết hợp giữa văn hóa Đạo giáo và Phật giáo. Đạo giáo tập trung vào việc xoa dịu các linh hồn lang thang, trong khi Phật giáo nhấn mạnh việc bày tỏ lòng hiếu thảo và tưởng nhớ tổ tiên. Do đó, ở Việt Nam, người dân thường tổ chức lễ Vu Lan báo hiếu và lễ Xá tội vong nhân vào ngày rằm tháng 7 âm lịch.

Tháng Cô Hồn là sự kết hợp giữa văn hóa Đạo giáo và Phật giáo tập trung vào việc xoa dịu các linh hồn lang thang và bày tỏ lòng hiếu thảo, tưởng nhớ tổ tiên.

1.2. Ý nghĩa của tháng Cô Hồn 

Tháng Cô Hồn không chỉ mang ý nghĩa tâm linh mà còn chứa đựng các giá trị nhân văn sâu sắc. Ở Việt Nam, cúng Cô Hồn được coi là một tín ngưỡng tâm linh truyền thống, phản ánh quan niệm về sự tồn tại của phần hồn sau khi chết. Theo quan niệm dân gian, trong tháng 7 âm lịch, dương gian xuất hiện nhiều quỷ đói và vong hồn bị bỏ rơi. Do đó, các gia đình chuẩn bị các lễ vật như gạo, cháo, muối để bố thí cho các vong linh này nhằm xoa dịu họ và ngăn chặn những điều xui xẻo có thể xảy ra.

Các nghi lễ cúng bái trong tháng Cô Hồn cũng mang ý nghĩa nhân văn cao cả. Việc cúng cháo, gạo cho các vong linh bị bỏ rơi thể hiện lòng nhân ái và sự quan tâm đến những người khốn khó. Đồng thời, tục cúng Cô Hồn cũng phản ánh quan niệm về việc xá tội, cho phép các tội nhân được tha tội một ngày để giảm bớt đau đớn và khổ cực.

2. Tháng Cô Hồn tại các nước Châu Á khác

2.1. Tháng Cô Hồn tại Trung Quốc - Tiết Trung Nguyên

Tại Trung Quốc, tháng Cô Hồn, hay còn gọi là tháng của các linh hồn, diễn ra vào tháng 7 âm lịch và là thời điểm đặc biệt quan trọng trong văn hóa dân gian. Ngày 15 âm lịch, tương đương với rằm tháng 7, được xem là thời điểm cao điểm của lễ hội này. Đây là thời điểm mà cổng địa ngục được mở ra, cho phép các linh hồn vất vưởng trên cõi trần tìm kiếm thức ăn và sự an ủi. Dưới đây là những hoạt động tâm linh trong tháng Cô Hồn ở Trung Quốc:

• Lễ cúng và đốt vàng mã: Trong ngày này, người dân Trung Quốc thực hiện nhiều hoạt động tâm linh như đốt giấy vàng mã, cúng kiến các món ăn, quần áo, và đồ dùng bằng giấy để gửi cho các linh hồn. Những lễ vật này nhằm giúp các linh hồn có được sự an tâm và không còn quấy rối người sống. Việc đốt các vật phẩm này diễn ra rất lớn và sôi nổi, đặc biệt ở những khu vực đông đúc như thành phố lớn và vùng nông thôn.
• Xem kịch ngoài trời: Một phong tục thú vị khác là việc tổ chức các buổi biểu diễn kịch ngoài trời vào tháng Cô Hồn. Các vở kịch thường xoay quanh chủ đề ca ngợi thần linh, tổ tiên và thể hiện lòng thành kính đối với các linh hồn. Những buổi diễn này không chỉ là hình thức giải trí mà còn có giá trị tâm linh sâu sắc, giúp người dân thể hiện sự tôn trọng và cầu nguyện cho sự bình an.
• Thả đèn lồng: Vào những ngày cuối cùng của tháng Cô Hồn, người dân thường thả đèn lồng. Đây là một cách tiễn các linh hồn trở về cõi âm, đồng thời cũng thể hiện lòng thành kính và mong muốn cho một khởi đầu mới.

2.2. Tháng Cô Hồn tại Nhật Bản - Lễ hội Obon

Tại Nhật Bản, tháng Cô Hồn không được tính theo lịch âm mà theo lịch dương. Lễ Obon, hay còn gọi là lễ Vu Lan, diễn ra vào khoảng từ 13 đến 15 tháng 8. Đây là thời điểm tổ tiên trở về thăm gia đình và người thân của họ. Lễ Obon được coi là một trong những lễ hội quan trọng nhất trong văn hóa Nhật Bản và mang ý nghĩa sâu sắc về việc tưởng nhớ tổ tiên. Trong đó: 

• Ngày đầu – Thăm mộ và trang trí: Ngày đầu của lễ Obon là thời gian để người dân Nhật Bản đến thăm mộ tổ tiên. Họ thường dọn dẹp khu vực xung quanh mộ và trang trí bằng trái cây, lồng đèn để thể hiện sự tôn kính và lòng hiếu thảo. Các món ăn chay cũng được chuẩn bị để dâng cúng trên bàn thờ, tạo ra một không khí trang nghiêm và thanh tịnh.
• Ngày thứ hai – Sửa soạn bàn thờ: Ngày thứ hai là thời gian để chuẩn bị bàn thờ cúng tổ tiên với các món chay. Điều này không chỉ thể hiện lòng kính trọng đối với tổ tiên mà còn là cách để gia đình thể hiện sự hiếu thảo và sự gắn bó với quá khứ.
• Tỉa hình con vật từ rau củ: Một truyền thống độc đáo trong lễ Obon là việc tạo hình con vật từ dưa chuột hoặc cà tím để thờ cúng trên bàn thờ. Những hình con vật này được làm thủ công, thường là những hình tượng của ngựa hoặc bò, và được đặt trên bàn thờ để giúp tổ tiên dễ dàng trở về trong hình dạng của chúng. Đây là một cách biểu lộ lòng thành và sự sáng tạo của người Nhật trong việc duy trì truyền thống văn hóa.

2.3. Tháng Cô Hồn tại Malaysia - Tung đồng xu đẩy lui ma quỷ

Malaysia, một quốc gia với văn hóa tín ngưỡng thiên về Phật Giáo, cũng có những hoạt động cúng bái vào tháng 7 âm lịch vô cùng hấp dẫn, thu hút du khách tham gia.

Phong tục cúng cô hồn ở Malaysia giống với Trung Quốc, bắt đầu bằng những mâm lễ trang trọng với các món ăn truyền thống, trà địa phương, hoa tươi, trái cây bắt mắt và vàng mã. Tuy nhiên, điểm đặc biệt là tục tung đồng xu do thầy tu thực hiện nhằm cầu may và đẩy lùi ma quỷ.

Người Malaysia truyền thống rất tin vào tâm linh và đấng bề trên. Họ tin rằng việc tung đồng xu và cầu nguyện sẽ giúp ma quỷ lui về bóng tối, đồng thời cho phép người thân đã khuất về thăm nhà và phù hộ cho việc làm ăn của họ.

2.4. Tháng Cô Hồn tại Thái Lan - Lễ hội Ma Xó

Tại Thái Lan, tháng Cô Hồn được tổ chức vào tháng 6 dương lịch hàng năm và nổi bật với lễ hội Ma xó (Phi Ta Khon). Đây là một lễ hội lớn và đầy màu sắc, diễn ra trong ba ngày, với nhiều hoạt động vui tươi và náo nhiệt.

• Lễ hội Ma xó (Phi Ta Khon): Lễ hội Ma xó, hay còn gọi là Phi Ta Khon, là một trong những lễ hội nổi tiếng nhất tại Thái Lan. Trong lễ hội này, người tham gia hóa trang thành ma quỷ và đeo mặt nạ lớn để biểu diễn các màn múa, nhảy, và biểu diễn nghệ thuật. Sự náo nhiệt và tưng bừng của lễ hội được tin là sẽ đánh thức các hồn ma và tạo ra một không khí đầy sinh khí.
• Hoạt động múa và biểu diễn: Các hoạt động trong lễ hội bao gồm các màn múa truyền thống và biểu diễn nghệ thuật, với mục đích tạo ra một bầu không khí sôi động và vui tươi. Người dân tin rằng những hoạt động này sẽ giúp xua đuổi các hồn ma và tạo ra sự bảo vệ cho cộng đồng. Đây không chỉ là một dịp lễ hội vui vẻ mà còn mang ý nghĩa sâu sắc về việc gắn bó với truyền thống và văn hóa.

2.5. Tháng Cô Hồn tại Singapore - Đốt hình nhân

Ở Singapore, lễ cúng cô hồn được tổ chức đơn giản và hiện đại, với việc hạn chế sử dụng vàng mã và loại bỏ các hoạt động cúng tế rườm rà, tốn kém. Thay vì cúng tế nhiều lần, người Singapore chỉ thực hiện một lần trong tháng 7 âm lịch, với một mâm cỗ gọn gàng và tinh tế.

Bên cạnh lễ cúng, họ còn có phong tục đốt hình nhân bằng giấy được làm giống như người thật. Việc này mang ý nghĩa gửi một người để bầu bạn và tâm sự với người đã khuất. Các hình thức mê tín dị đoan không được chào đón và phổ biến ở đây.

Bên cạnh lễ cúng, họ còn có phong tục đốt hình nhân bằng giấy được làm giống như người thật.

2.6. Tháng Cô Hồn ở Hàn Quốc: Lễ rửa liềm

Theo phong tục truyền thống, người Hàn Quốc gọi ngày rằm tháng 7 là Bách Trung (Baekjung) hoặc Bách Chủng (Baekjong), có nghĩa là 100 chủng loại hạt ngũ cốc, vì đây là thời điểm nhiều loại rau củ quả có thể thu hoạch trong năm. Ngày này cũng là Lễ Hội Vu Lan Bồn hay Lễ Cha Mẹ, để tưởng nhớ tổ tiên và bày tỏ lòng thành kính đối với các bậc sinh thành.

Ở nông thôn Hàn Quốc, vào ngày Bách Chủng rằm tháng 7 âm lịch, khi mọi công việc đồng áng đã hoàn thành, người nông dân có thể nghỉ ngơi và chờ đến khi lúa chín, nên không cần sử dụng đến liềm nữa. Vì thế, ngày này còn được gọi là "Ngày Rửa Liềm".

Trong lễ cúng, hội nông dân sẽ tổ chức diễu hành trong trang phục Hanbok truyền thống, tay cầm gậy và có khi mang mặt nạ, nhằm xua đuổi tà thần và cầu xin một vụ mùa mới may mắn, tránh bị cô hồn quấy phá.

Ngày Bách Chủng rằm tháng 7 âm lịch, khi mọi công việc đồng áng đã hoàn thành, không cần sử dụng đến liềm nữa nên ngày này còn được gọi là "Ngày Rửa Liềm".

2.7. Tháng Cô Hồn ở Hồng Kông: Cầu nguyện cho người đã khuất

Nếu bạn đi du lịch Hồng Kông vào tháng 7 âm lịch, bạn sẽ thấy không khí nơi đây trầm lắng lại để dành không gian tưởng nhớ những người đã khuất.

Phong tục cúng cô hồn ở Hồng Kông mang đậm bản sắc văn hóa riêng biệt. Người dân làm những mâm cúng truyền thống, đốt vàng mã và cầu nguyện cho các vong linh.

Bên cạnh đó, họ còn tổ chức buổi xem lại các cuốn phim cũ và mời người đã khuất về xem chung, cùng ăn chè và sinh hoạt như lúc họ còn sống.

Sau khi tham gia các nghi lễ tâm linh và lễ tang, họ thường dùng lá tươi, như lá sen, để tắm rửa cơ thể nhằm thanh tẩy, tránh để các cô hồn theo về nhà.

Nếu bạn đi du lịch Hồng Kông vào tháng 7 âm lịch, bạn sẽ thấy không khí nơi đây trầm lắng lại để dành không gian tưởng nhớ những người đã khuất.

Kết luận

Tháng Cô Hồn là thời điểm đặc biệt không chỉ tại Việt Nam mà còn ở nhiều quốc gia châu Á khác, mỗi nơi đều có những phong tục và nghi lễ riêng biệt. Dù có sự khác biệt trong cách tổ chức và thực hành, mục tiêu chung của các phong tục này là thể hiện sự tôn trọng đối với các linh hồn và cầu mong sự bình an cho người sống. Từ những nghi lễ truyền thống ở Trung Quốc và Malaysia đến những lễ hội đầy màu sắc ở Nhật Bản và Thái Lan, tháng Cô Hồn tiếp tục là một phần quan trọng của văn hóa tâm linh và truyền thống dân tộc ở các quốc gia này.