Lễ Vu Lan: Nguồn gốc, ý nghĩa và những nghi lễ quan trọng bạn cần biết

1. Lễ Vu Lan là gì? Lễ Vu Lan là ngày nào?

Lễ Vu Lan là gì? Lễ Vu Lan còn gọi là lễ Báo hiếu, diễn ra vào ngày Rằm tháng 7 âm lịch hàng năm. Ngày này còn trùng với Tết Trung nguyên và lễ Xá tội vong nhân. Trong tiếng Anh, lễ Vu Lan được gọi là Parents' Day hoặc Yulan Festival. Năm 2023, lễ Vu Lan rơi vào thứ 4, ngày 30 tháng 8 dương lịch.

Lễ Vu Lan còn gọi là lễ Báo hiếu, diễn ra vào ngày Rằm tháng 7 âm lịch hàng năm.

2. Nguồn gốc của lễ Vu Lan và tấm lòng hiếu thảo của Mục Kiền Liên

Lễ Vu Lan bắt nguồn từ câu chuyện cứu mẹ khỏi kiếp ngạ quỷ của Đại đức Mục Kiền Liên, một trong hai đại đệ tử đáng kính của Phật Thích Ca. Sau khi đạt được chính quả, Mục Kiền Liên dùng phép thần thông và biết rằng mẹ mình, bà Thanh Đề, đang phải chịu kiếp ngạ quỷ nơi địa ngục vì nhiều nghiệp ác đã gây ra lúc sinh thời.

Với lòng hiếu thảo, ông mang cơm đến cho mẹ nhằm mong bà vơi đi cảnh đói khát. Tuy nhiên, vì phải trả giá cho những nghiệp ác của mình, thức ăn khi vừa đưa lên miệng bà thì biến thành lửa đỏ. Quá đau lòng, Mục Kiền Liên đã quay về gặp Đức Phật mong tìm cách cứu mẹ. Đức Phật chỉ dạy rằng người dù có thần thông quảng đại đến đâu cũng không đủ sức cứu rỗi mẹ mình, chỉ có thể nhờ sự hợp lực của các vị chư tăng mười phương, hồi hướng công đức để tiêu trừ nghiệp ác mới có hy vọng giải thoát được.

Tuân theo lời dạy của Đức Phật, Mục Kiền Liên đã giải thoát được mẹ mình khỏi kiếp ngạ quỷ. Theo kinh Vu-Lan-bồn, Đức Phật cũng dạy rằng chúng sinh muốn báo hiếu đối với cha mẹ cũng nên tuân theo cách làm này. Từ đó, ngày lễ Vu Lan đã ra đời và tồn tại cho đến ngày nay.

Lễ Vu Lan bắt nguồn từ câu chuyện cứu mẹ khỏi kiếp ngạ quỷ của Đại đức Mục Kiền Liên, một trong hai đại đệ tử đáng kính của Phật Thích Ca.

3. Ý nghĩa ngày lễ Vu Lan

Từ câu chuyện đáng kính về Bồ tát Mục Kiền Liên cứu mẹ khỏi kiếp ngạ quỷ, lễ Vu Lan đã trở thành dịp để tưởng nhớ công ơn và thể hiện lòng hiếu thảo đối với cha mẹ và tổ tiên trong kiếp này và các kiếp trước. Do đó, trong mùa Vu Lan của Phật giáo, các tín đồ thường cầu siêu cho những người đã qua đời, hướng thiện, tích đức, cầu mong đấng sinh thành được gia tăng phúc, thọ và giải trừ những nghiệp chướng.

Ngoài ý nghĩa tôn giáo, lễ Vu Lan còn mang nhiều ý nghĩa sâu sắc, nhắc nhở mỗi người về cội nguồn dân tộc, truyền thống hiếu đạo và tôn kính tổ tiên. Ngày lễ càng trở nên nhân văn khi thể hiện được lòng hiếu kính và tinh thần đền ơn đáp nghĩa của dân tộc.

Lễ Vu Lan đã trở thành dịp để tưởng nhớ công ơn và thể hiện lòng hiếu thảo đối với cha mẹ và tổ tiên trong kiếp này và các kiếp trước.

4. Các nghi lễ quan trọng trong ngày Vu Lan báo hiếu

Trong tín ngưỡng Phật giáo và phong tục Việt Nam, lễ Vu Lan hàng năm diễn ra nhiều nghi lễ trang trọng, từ cỗ cúng tại gia đến các hoạt động ý nghĩa ở chùa.

4.1 Chuẩn bị mâm cỗ cúng lễ Vu Lan

Lễ cúng Vu Lan ở mỗi nhà thường được thực hiện theo trình tự: cúng Phật, thần linh, gia tiên, và cuối cùng là cúng thí thực. Mỗi lễ cúng có ý nghĩa riêng và cần chuẩn bị những lễ vật phù hợp:

• Cúng Phật: Mâm cúng Phật thường có cơm chay, ngũ quả và nghi thức đọc văn khấn để cầu nguyện công đức, giải trừ nghiệp báo cho tổ tiên đã khuất.
• Cúng thần linh: Lễ vật cúng thần linh thường gồm: xôi, gà luộc nguyên con, bánh chưng, trà, rượu, trái cây, hoa tươi… cùng văn khấn mong đấng thần linh phù hộ, che chở cho gia đình khỏe mạnh, bình an.
• Cúng gia tiên: Mâm lễ cúng gia tiên thường được chuẩn bị trang trọng trong lễ Vu Lan với cơm chay hoặc mặn, tiền vàng mã… Lễ cúng gia tiên nhằm thể hiện lòng tôn kính, mong tổ tiên đã qua đời có cuộc sống đủ đầy, sung túc như trên thế gian.
• Cúng chúng sinh: Lễ Vu Lan trùng với ngày rằm tháng 7 nên thường kết hợp cúng chúng sinh hay còn gọi là cúng thí với ý nghĩa giúp những vong hồn lang thang không nơi hương khói được hưởng lộc. Mâm cúng rằm tháng 7 cho chúng sinh được đặt riêng biệt ngoài trời với lễ vật gồm: cháo loãng, đường phèn, muối gạo, hoa quả, bánh kẹo, bỏng ngô, nhang, đèn, quần áo giấy, tiền vàng…

4.2 Nghi lễ “Bông hồng cài áo” ngày Vu Lan

Trong ngày lễ Vu Lan, các ngôi chùa ở Việt Nam thường tổ chức nghi thức “Bông hồng cài áo” cho Phật tử. Ai còn cha mẹ sẽ cài lên áo hoa hồng đỏ và những ai đã mất đi đấng sinh thành sẽ cài hoa màu trắng. Nghi thức này được Thiền sư Thích Nhất Hạnh khởi xướng qua cuốn sách của ông vào năm 1962. Hình ảnh hoa hồng cài áo từ đó đã trở thành biểu tượng của mùa Vu Lan báo hiếu trong giới Phật tử với ý nghĩa nhắc nhở mỗi người về lòng biết ơn và sự hiếu kính.

Ai còn cha mẹ sẽ cài lên áo hoa hồng đỏ và những ai đã mất đi đấng sinh thành sẽ cài hoa màu trắng.

4.3 Thả đèn hoa đăng

Từ lâu, thả đèn hoa đăng đã trở thành nghi thức truyền thống trong ngày Vu Lan báo hiếu. Nghi thức này còn là một phần không thể thiếu của Phật giáo, với ý nghĩa cầu siêu cho những người đã khuất. Mỗi ngọn đèn hoa đăng đều được thiết kế tỉ mỉ với ngọn nến được thắp sáng trước khi thả xuống sông, kèm theo những ý niệm tốt lành và lời nguyện cầu an lạc.

Nghi thức này còn là một phần không thể thiếu của Phật giáo, với ý nghĩa cầu siêu cho những người đã khuất

5. Những việc nên và không nên làm trong ngày lễ Vu Lan

Lễ Vu Lan không chỉ là ngày quan trọng trong Phật giáo với ý nghĩa tưởng nhớ công ơn cha mẹ và tổ tiên, mà còn trùng với Rằm tháng 7 - lễ Xá tội vong nhân. Vì vậy, theo tín ngưỡng dân gian, mọi người cần tuân thủ một số quy tắc về những việc nên và không nên làm vào dịp lễ này.

5.1 Những việc nên làm

Thực hiện đúng tinh thần báo ân, báo hiếu của lễ Vu Lan, bạn nên làm những việc dưới đây để có một mùa lễ đầy ý nghĩa:

• Thăm viếng, dâng hoa, thắp hương lên mộ ông bà, tổ tiên: Đây là hành động tri ân, tưởng nhớ nguồn cội.
• Ăn chay, hướng thiện, làm việc tốt, giúp người khó khăn: Hành động này nhằm hồi hướng công đức cho đấng sinh thành.
• Đi chùa cầu an, tham gia các hoạt động trong Đại lễ Vu Lan và trau dồi kiến thức về Phật pháp.
• Thăm hỏi, quan tâm cha mẹ, ông bà và tặng những món quà ý nghĩa: Đây là cách thiết thực nhất để thể hiện tình thương, lòng hiếu thảo, mang đến niềm vui cho ông bà, cha mẹ.

Trên tất cả, lễ Vu Lan là dịp để ôn lại những giá trị truyền thống và lòng hiếu kính. Vì vậy, chúng ta hãy sống và làm việc theo tinh thần từ bi, lòng nhân ái và tôn trọng đối với mọi người xung quanh.

5.2 Những việc không nên làm

Theo quan niệm dân gian, tháng 7 âm lịch được xem là tháng cô hồn khi các vong linh ở địa ngục được trở về dương gian. Do đó, trong tháng 7 gồm cả lễ Vu Lan, mọi người thường truyền tai nhau nên kiêng kỵ những việc như sau:

• Hạn chế mua sắm
• Tránh đi chơi đêm
• Không nhổ lông chân
• Không phơi quần áo ngoài trời vào lúc chiều và buổi tối
• Không tắm, bơi lội dưới sông, ao hồ
• Kiêng việc khai trương, mở cửa hàng, xây nhà, cưới hỏi
• Không sát sinh để tránh đau ốm và gặp phải những điều không may
• Không nên gây gổ, làm điều xấu

Lưu ý rằng những quan niệm trên thuộc tín ngưỡng dân gian và có thể khác nhau ở từng vùng miền và trong niềm tin của mỗi người.

Kết luận

Lễ Vu Lan không chỉ là dịp để bày tỏ lòng hiếu thảo đối với cha mẹ và tổ tiên mà còn là cơ hội để mỗi người sống đúng với giá trị truyền thống và lòng từ bi, nhân ái. Qua các nghi lễ và hoạt động ý nghĩa, lễ Vu Lan giúp chúng ta nhắc nhở và củng cố tinh thần hiếu đạo, tri ân và lòng biết ơn đối với những người đã sinh thành và dưỡng dục.