Nguồn gốc và ý nghĩa lịch sử ngày 1/5: Chặng đường đấu tranh của giai cấp lao động toàn cầu

Hơn một thế kỷ đã trôi qua kể từ những sự kiện lịch sử đầu tiên, ngày 1/5 vẫn luôn giữ vững giá trị và ý nghĩa, trở thành biểu tượng của tinh thần đoàn kết quốc tế, đấu tranh cho công bằng xã hội và tiến bộ của người lao động. Đây không chỉ là ngày để tôn vinh những đóng góp to lớn của giai cấp công nhân vào sự phát triển của xã hội mà còn là lời nhắc nhở về những thành quả đã đạt được và những thách thức còn ở phía trước trong hành trình xây dựng một thế giới công bằng, nhân văn hơn.

1. Bối cảnh ra đời: Cuộc đấu tranh cho ngày làm việc 8 giờ

Vào cuối thế kỷ 19, cuộc Cách mạng Công nghiệp đã tạo ra những bước nhảy vọt về năng suất lao động, nhưng đồng thời cũng đẩy người công nhân vào tình cảnh bóc lột cùng cực. Họ phải làm việc 12-16 giờ mỗi ngày, thậm chí 18 giờ, trong điều kiện lao động khắc nghiệt, thiếu an toàn, lương thấp và không có bất kỳ quyền lợi xã hội nào. Trẻ em và phụ nữ cũng bị bóc lột nặng nề.

Trước tình hình đó, yêu cầu giảm giờ làm, đặc biệt là mục tiêu "8 giờ làm việc, 8 giờ nghỉ ngơi, 8 giờ vui chơi" (Eight-hour Day movement) trở thành khẩu hiệu chung của phong trào công nhân quốc tế. Các tổ chức công đoàn và các nhà hoạt động xã hội đã liên tục tổ chức các cuộc biểu tình, đình công và kêu gọi cải thiện điều kiện làm việc.

Tại Hoa Kỳ, nơi công nghiệp phát triển mạnh mẽ và áp lực lao động đặc biệt lớn, yêu cầu về giờ làm 8 giờ đã trở thành điểm nóng của các cuộc đấu tranh. Liên đoàn Lao động Hoa Kỳ (American Federation of Labor - AFL) ra đời năm 1886 đã đóng vai trò quan trọng trong việc thống nhất các phong trào công nhân.

Mục tiêu "8 giờ làm việc, 8 giờ nghỉ ngơi, 8 giờ vui chơi" (Eight-hour Day movement) trở thành khẩu hiệu chung của phong trào công nhân quốc tế.

2. Sự kiện lịch sử Chicago 1886

Điểm mốc quan trọng nhất dẫn đến sự ra đời của Ngày Quốc tế Lao động 1/5 chính là cuộc biểu tình lớn ở Chicago, Hoa Kỳ vào ngày 1/5/1886.

Vào thời điểm đó, Liên đoàn Lao động Hoa Kỳ đã kêu gọi một cuộc đình công toàn quốc với sự tham gia của khoảng 300.000 công nhân trên khắp nước Mỹ, yêu cầu chính phủ và các chủ xưởng phải thực hiện chế độ làm việc 8 giờ một ngày. Chicago là tâm điểm của cuộc biểu tình với hơn 80.000 công nhân xuống đường, biến thành phố này thành một "đại công xưởng" ngừng hoạt động.

Cuộc biểu tình diễn ra ôn hòa trong hai ngày đầu tiên. Tuy nhiên, đến ngày 3/5/1886, cảnh sát đã nổ súng đàn áp cuộc biểu tình tại nhà máy McCormick Reaper Works, khiến ít nhất 4 công nhân thiệt mạng và nhiều người bị thương. Sự kiện này đã thổi bùng lên ngọn lửa căm phẫn trong giới công nhân.

Đêm ngày 4/5/1886, một cuộc mít tinh lớn được tổ chức tại quảng trường Haymarket (Chicago) để phản đối hành động bạo lực của cảnh sát. Khi cuộc mít tinh gần kết thúc, một quả bom bất ngờ được ném vào hàng ngũ cảnh sát, khiến 7 cảnh sát thiệt mạng và khoảng 60 người bị thương. Lực lượng cảnh sát ngay lập tức phản công, bắn vào đám đông, gây ra nhiều thương vong cho người biểu tình.

Sau vụ Haymarket, chính quyền đã bắt giữ và xét xử nhiều nhà lãnh đạo công đoàn và những người hoạt động xã hội cấp tiến, chủ yếu là người nhập cư và theo chủ nghĩa vô chính phủ. Mặc dù không có bằng chứng rõ ràng về việc ai đã ném bom, 8 người đã bị kết án tử hình hoặc án tù nặng. Bốn trong số họ đã bị treo cổ vào ngày 11/11/1887, và một người khác đã tự sát trong tù. Những người này được biết đến với tên gọi "Tử sĩ Haymarket" (Haymarket Martyrs) và trở thành biểu tượng cho sự hy sinh vì quyền lợi của giai cấp công nhân.

Đêm ngày 4/5/1886, một cuộc mít tinh lớn được tổ chức tại quảng trường Haymarket (Chicago) để phản đối hành động bạo lực của cảnh sát

3. Quyết định của Quốc tế II và sự ra đời của Ngày Quốc tế Lao động

Những sự kiện bi tráng ở Chicago đã lan tỏa mạnh mẽ trong phong trào công nhân quốc tế. Để ghi nhận những hy sinh và tiếp tục cuộc đấu tranh cho quyền lợi của người lao động, tại Đại hội thành lập Quốc tế II (Quốc tế Xã hội chủ nghĩa) diễn ra ở Paris vào ngày 14/7/1889, các đại biểu đã đưa ra nghị quyết quan trọng.

Nghị quyết nêu rõ: "Ngày 1 tháng 5 hàng năm phải được coi là một ngày lễ chung của giai cấp công nhân trên toàn thế giới, để đòi hỏi giảm giờ làm, đòi hỏi quyền lợi chính đáng cho người lao động, và để thể hiện tinh thần đoàn kết quốc tế."

Quyết định này được thông qua dựa trên đề xuất của Raymond Lavigne, một nhà hoạt động xã hội người Pháp, nhằm tưởng nhớ sự kiện Haymarket và tiếp nối phong trào đấu tranh cho giờ làm 8 giờ. Lần đầu tiên, Ngày Quốc tế Lao động được tổ chức quy mô lớn là vào ngày 1/5/1890 ở nhiều quốc gia trên thế giới, đánh dấu một bước ngoặt lịch sử quan trọng.

Lần đầu tiên, Ngày Quốc tế Lao động được tổ chức quy mô lớn là vào ngày 1/5/1890 ở nhiều quốc gia trên thế giới

4. Ý nghĩa lịch sử và xã hội của Ngày Quốc tế Lao động 1/5

Ngày 1/5 không chỉ là một ngày lễ mà còn mang trong mình nhiều ý nghĩa sâu sắc:

• Biểu tượng của cuộc đấu tranh: Ngày 1/5 là biểu tượng sống động cho cuộc đấu tranh kiên cường, bền bỉ của giai cấp công nhân chống lại sự bóc lột, bất công, đòi hỏi quyền sống, quyền làm việc và quyền được tôn trọng. Nó nhắc nhở chúng ta về những hy sinh to lớn của những người đã ngã xuống vì lý tưởng công bằng xã hội.
• Thành quả của phong trào công nhân: Nhờ có cuộc đấu tranh mạnh mẽ của người lao động, chế độ làm việc 8 giờ đã dần được thực hiện ở nhiều quốc gia, góp phần cải thiện đáng kể điều kiện sống và làm việc của người công nhân. Đây là một trong những thành quả vĩ đại nhất của phong trào công nhân quốc tế.
• Tinh thần đoàn kết quốc tế: Ngày 1/5 là ngày để giai cấp công nhân trên toàn thế giới thể hiện tinh thần đoàn kết, thống nhất trong mục tiêu chung là đấu tranh cho quyền lợi của người lao động và xây dựng một xã hội công bằng, tiến bộ hơn.
• Tôn vinh người lao động: Đây là dịp để toàn xã hội tôn vinh những đóng góp không ngừng nghỉ của người lao động trong mọi lĩnh vực, từ nông nghiệp, công nghiệp đến dịch vụ, trí thức, những người đã và đang tạo ra của cải vật chất và tinh thần cho xã hội.
• Lời nhắc nhở về quyền và trách nhiệm: Ngày 1/5 cũng là dịp để nhìn lại những quyền lợi mà người lao động đã đạt được, đồng thời nhắc nhở về trách nhiệm của cả người lao động, người sử dụng lao động và các chính phủ trong việc xây dựng quan hệ lao động hài hòa, bền vững. Nó cũng là lời kêu gọi tiếp tục đấu tranh chống lại các hình thức bóc lột lao động, đảm bảo công bằng xã hội.
• Ngày của hòa bình và phát triển: Trong bối cảnh hiện nay, Ngày Quốc tế Lao động còn mang ý nghĩa thúc đẩy hòa bình, hợp tác quốc tế, cùng nhau giải quyết những thách thức toàn cầu như biến đổi khí hậu, dịch bệnh, và bất bình đẳng, để xây dựng một thế giới thịnh vượng và bền vững cho tất cả mọi người.

5. Ngày 1/5 ở Việt Nam và trên thế giới

Ở nhiều quốc gia, Ngày Quốc tế Lao động 1/5 được kỷ niệm với các cuộc diễu hành, mít tinh, biểu tình của các tổ chức công đoàn và người lao động. Đây thường là một ngày nghỉ lễ quốc gia, tạo điều kiện cho người dân nghỉ ngơi và tham gia các hoạt động kỷ niệm.

Tại Việt Nam, Ngày Quốc tế Lao động 1/5 được tổ chức lần đầu tiên vào năm 1930, sau khi Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời. Dưới sự lãnh đạo của Đảng, giai cấp công nhân và nhân dân Việt Nam đã tổ chức nhiều cuộc đấu tranh, biểu tình lớn, đòi quyền lợi cho người lao động, góp phần vào sự nghiệp giải phóng dân tộc và xây dựng đất nước.

Tại Việt Nam, Ngày Quốc tế Lao động 1/5 được tổ chức lần đầu tiên vào năm 1930, sau khi Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời.

Từ năm 1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ký Sắc lệnh công bố ngày 1/5 là một trong những ngày lễ chính thức của nước ta. Ngày nay, 1/5 là một ngày nghỉ lễ quan trọng, là dịp để toàn dân kỷ niệm, ôn lại truyền thống đấu tranh hào hùng của giai cấp công nhân và đồng thời nhìn nhận những thành tựu phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Tạm kết

Nguồn gốc và ý nghĩa lịch sử ngày 1/5 không chỉ là câu chuyện về quá khứ mà còn là bài học sâu sắc cho hiện tại và tương lai. Từ những cuộc đấu tranh đẫm máu ở Chicago hơn một thế kỷ trước, ngày 1/5 đã trở thành biểu tượng toàn cầu của sự đoàn kết, công bằng và tiến bộ xã hội. Nó là minh chứng cho sức mạnh của sự thống nhất của người lao động, khẳng định rằng khi cùng nhau đứng lên, họ có thể thay đổi thế giới. Ngày nay, khi thế giới đang đối mặt với nhiều thách thức mới, tinh thần của Ngày Quốc tế Lao động vẫn tiếp tục soi sáng con đường, kêu gọi mọi người cùng chung tay xây dựng một thế giới nơi mọi người lao động đều được tôn trọng, được hưởng công bằng và có một cuộc sống xứng đáng.